Hij kreeg landelijke bekendheid in de herfst van 2008, toen de kredietcrisis mondiale vormen begon aan te nemen. Omdat hij als onafhankelijk financieel-economisch specialist de crisis al begin 21e eeuw had voorspeld, werd Willem Middelkoop opeens de rol van ziener opgedrongen en gaf hij dagelijks zijn ongezouten mening op tv, radio, internet en in bladen en kranten. Opeens werd er naar hem geluisterd en werd zijn mening zelfs gerespecteerd, hoe pessimistisch de tendens vaak ook was. Inmiddels is het ruim twee jaar later, herstelt de economie zich enigszins en lijken we de visie en de argumenten van Middelkoop alweer te zijn vergeten. Maar of we daar verstandig aan doen?
Dat niet iedereen Willem Middelkoop even serieus neemt, heeft ongetwijfeld te maken met zijn afkomst en met zijn profilering. De 48-jarige studeerde ooit af aan de HTS in Amsterdam, in de richting confectie-industrie. Daarna werkte hij als fotojournalist en later als verslaggever. Hij is dus allesbehalve opgeleid in- of gevormd door de financieel-economische wereld. Dat maakt hem onafhankelijk, maar ook controversieel. ‘Ik ben een nieuwsgierig mens, en ontdekte bij het lezen van artikelen over de economie en over financiële markten in wat voor een wereld wij samenleven.’ Volgens Middelkoop is dit een wereld die op schulden is gebaseerd en op het vertrouwen dat we die schulden op termijn weer kunnen aflossen. Een wereld ook die door het kapitalistische Verenigde Staten zo is gecreëerd en vooral ook door de machthebbers dáár, in stand wordt gehouden. ‘Als ik het over de machthebbers heb, dan praat ik over de politiek – dus het Witte Huis – maar nog meer over Wall Street en specifiek over de FED. Hoewel de naam Federal Reserve anders doet vermoeden, is de bank nièt het eigendom van de staat: de aandelen zijn namelijk verdeeld over de deelnemende banken. Het is dus in feite een private onderneming, die dan weer wel het monopolie bezit over de dollaruitgifte. En juist dat instrument is in de afgelopen twee jaar regelmatig gebruikt of beter gezegd: misbruikt.’ Bidden Middelkoop weet waarover hij praat. In de afgelopen tien jaar heeft hij actief onderzoek gedaan naar de vermeende geheimen van het financiële systeem in de VS. Zijn conclusie: het systeem staat op ontploffen; vooral door de enorme schuldenlast en de ontembare geldgroei. Om deze statement kracht bij te zetten, schreef hij in 2007 een boek over de wereldwijde gevolgen van de ineenstorting van het dollarsysteem. Nog geen jaar later werd zijn profetie, deels waarheid. Met de val van de investeringsbank Lehman Brothers – het grootste faillissement in de Amerikaanse geschiedenis – ontstond er een mondiale kredietcrisis van een schrikbarende omvang.’ Het voorspellen was niet zo moeilijk. Wat mij echter wel heeft verrast, is de snelheid en vooral: de omvang. Ik had niet verwacht dat de totale Westerse wereld in zo’n kort tijdsbestek zou worden geïnfecteerd.’ Middelkoop vertelt een verhaal over Henry Paulsen, de Minister van Financiën van de VS ten tijde van de uitbraak van de kredietcrisis. ‘Die heeft op een gegeven moment de deur van zijn kantoor dichtgedaan, zijn vrouw de opdracht gegeven het geld van de bank te halen en voor hem te bidden.’ Liegen Waarmee Middelkoop de ernst van de situatie van twee jaar geleden nog maar eens onderstreept. Zelf heeft hij ook zo’n moment van bezinning gehad. ‘Ik was te gast bij het tv-programma DWDD en presentator Matthijs van Nieuwkerk vroeg vlak voordat de slottune werd ingestart of we nog wel rustig konden gaan slapen of dat we extra moesten gaan pinnen. Hoewel ikzelf die dag bezorgd als ik was, ruim 2000 euro uit de muur had getrokken en tien minuten lang het failliet van ons financieel systeem had uitgelegd, besloot ik te liegen. Ik realiseerde mij dat een eerlijk antwoord het vertrouwen wellicht nog meer zou ondermijnen. Die keer koos ik voor het gezamenlijk belang.’ Het is bij die ene uitzondering gebleven, voor het overige leeft Middelkoop in betrekkelijke autonomie. Hij schrijft zijn boeken, geeft zijn mening in lezingen en presentaties en hij is eigenaar van twee bedrijven, de edelmetaalwebwinkel: amsterdamgold.com en Gold-&-Discovery Fund. Beide ondernemingen zijn gebaseerd op de waarde van edelmetaal en delfstoffen. ‘Goud heeft door de geschiedenis heen haar koopkracht behouden. Bovendien gedijt de prijs ervan, bij een zwakke dollar.’ En daar is en blijft de komende jaren sprake van, is Middelkoop’s vaste overtuiging. ‘Als je het schuldprobleem wilt oplossen door meer dollars te creëren – zoals de FED dat doet – krijg je als munteenheid, maar ook als land, vroeg of laat de rekening gepresenteerd.’ Instorten Daarom staan de VS aan de vooravond van het grote verval. ‘De gedachte om oneindige welvaart te creëren door blijvend te anticiperen op toekomstige groei van de economie en vertrouwen van de consument, mist elke vorm van fundament. Het kredietkaartenhuis van het Amerikaanse financiële systeem staat daarom nu op instorten: de waarde van de bezittingen weegt in veel gevallen niet langer meer op tegen de enorme schuldenlast.’ Een dergelijke situatie zie je volgens de auteur overigens terug in nagenoeg de hele Westerse wereld. ‘En de oplossing van overheden om deze schuldenlast van banken over te nemen, leidt uitsluitend tot het failliet van landen; kijk naar Griekenland en Ierland. Je kunt een kredietcrisis niet oplossen met extra krediet.’ Volgens Middelkoop zijn we met hulpkredieten uitslaande brandjes aan het blussen, maar niet de onderliggende veenbrand. ‘Uiteindelijk moeten we mondiaal onze schulden gaan saneren en de financiële wereld van scratch af aan, opnieuw gaan inrichten. Maar dat gebeurt niet. Dat laten degene die nu de macht hebben, niet toe.’ Decadentie En dus? ‘Dus draait de wereld door… tot we de façade niet langer kunnen ontkennen. En dan … .’ Middelkoop is voor een moment stil. ‘Kijk naar de geschiedenis, de crisis in de dertiger jaren is later de oorsprong gebleken van het ontstaan van de Tweede Wereldoorlog. Hitler kwam aan de macht omdat vooral Duitsland in de hoek zat waar de economische klappen vielen en mensen dáár zo arm waren. Amerika voelt zich met een zwakke dollar straks vergelijkbaar in het nauw gedreven. Dan lijkt er maar één uitweg: de geschiedenis leert namelijk dat een oorlog altijd voor nieuwe economische groei zorgt… .’ Het sombere perspectief illustreert de ondernemer met een andere vergelijking: die van het Romeinse Rijk. ‘De Westerse wereld – en dan met name de VS – gaat ook aan decadentie en verloedering ten onder. Kijk naar de gemiddelde Amerikaan, die is zo volgevreten, dat hij te dik is om überhaupt nog in actie te komen.’ En Nederland? ‘Wij zijn een satellietstaat van de VS, we doen gedwee wat er van ons verlangd wordt. Ons wacht in principe hetzelfde lot, met dit verschil dat het verval aan de randen van het Romeinse Rijk, nog eerder begon.’ Maar kunnen we dan helemaal niets doen? ‘Ik zou elke ondernemer nu adviseren zijn of haar bedrijf te verkopen, nog even flink te cashen en een boerderijtje ergens te kopen, ver weg van het naderende verval.’