september 2009, interview Leen Zevenbergen
De huidige wereldcrisis is volgens hem een “blessing indisguise”. Het opent velen de ogen, het ontvet talloze organisaties en het genereert vooral creativiteit en ondernemerschap. Als het aan Leen Zevenbergen ligt, mag de economische dip nog wel een graadje erger: ‘Dan ontwaken nog meer mensen uit hun slaap.’ Zelf heeft de 51-jarige ondernemer/visionair zijn missie in het leven inmiddels gevonden: betekenisvol ondernemerschap stimuleren. Zoals zijn vriend en collega Eckart Wintzen het jarenlang gedaan heeft.
De ontmoeting vindt plaats op de derde dinsdag van september: Prinsjesdag. Maar op het moment dat de Koningin de troonrede op tv voorleest, steekt Leen zevenbergen de open haard op kantoor aan. Zijn aandacht is primair gericht op oude kranten, hout en aanmaakblokjes. De ondernemer heeft geen enkele behoefte te luisteren naar de plannen van het kabinet. ‘Balkenende doet precies wat ik van hem had verwacht: de kaasschaaf hanteren en rücksichtslos bezuinigen. Helaas volgt hij daarmee het voorbeeld van duizenden ondernemingen, die in het afgelopen jaar vooral op de kosten zijn gaan letten, in plaats van te kijken naar mogelijke opbrengsten en groei.’ Dat juist deze houding hem een doorn in het oog is, staat nadrukkelijk vermeld in Zevenbergen’s nieuwste boek: “Het is groen en groener wordt het niet”. ‘Bezuinigen is het makkelijkste dat er is. Voor schrappen en beknibbelen is geen visie nodig, dat kan iedereen. Daarmee onderscheid je je niet.’
“Followers en shapers”
Volgens Zevenbergen is juist deze laatste opmerking het meest kenmerkende aan de gemiddelde Nederlander. ‘Wij willen niet meer opvallen, wij willen niet meer proberen, lef tonen, uniek zijn en dus ondernemen. Wij zijn “followers” geworden, met maar één streven: zekerheid, let wel: schijnzekerheid, want wat in het leven kun je werkelijk beheersen? Niets, en gelukkig maar.’ Daarom pleit hij voor een ander Nederland. ‘Met ondernemers aan het hoofd, in plaats van managers en bestuurders die naar binnen kijken en niet naar buiten. Maar daar ligt wel het geld, de omzet. Dat zien managers nauwelijks, omdat ze vooral bezig zijn met beheren. Prima in tijden van economische voorspoed, maar als het even tegenzit, heb je “zero” aan deze mensen. Dan heb je “shapers” nodig, mensen die een oplossing creëren. Ondernemers die “out-of-the-box” denken, een beetje vreemd zijn, maar ons wel er doorheen slepen.’
Dat is volgens Zevenbergen hard nodig, want de vlag hangt in Nederland – economisch gesproken – bijna halfstok. ‘En dat is weer het gevolg van geen keuzes durven te maken. Waar richt je je op en waar durf je in te investeren? Wij hebben, in tegenstelling tot andere landen, geen speerpunten geformuleerd: sectoren waarin we internationaal uitblinken en als Nederland onderscheidend zijn. En voor zover we dit hebben gedaan, is dat vooral van binnenuit totstand gekomen: wat vinden wij typisch Nederlands? Terwijl het er juist om gaat welke USP’s het buitenland van ons ervaart.’
Wereldreis
Zevenbergen weet waarover hij praat. Het is inmiddels ruim twee jaar geleden dat hij voor zes maanden de wijde wereld introk, samen met zijn vrouw en drie kinderen. Hij wilde eruit, de wereld ontdekken en samen zijn met zijn gezin. Zijn reis langs de poolcirkel, Azië en Amerika leverde hem inzicht en later, inspiratie op. ‘Als gezin hebben we gezien dat Nederland op de wereldkaart nauwelijks bestaat en dat milieu in ons land weliswaar een hot item is, maar daarbuiten nauwelijks. Dat zegt veel, zo niet alles over de welvaart van ons land. Mijn kinderen hebben de sloppenwijken gezien in Zuid-Amerika, in Azië: de armoede daar is weerzinwekkend. In dat licht bezien is milieu een luxeonderwerp.’
Beide inzichten brachten hem een nieuwe missie: mensen stimuleren in betekenisvol ondernemerschap. Daarvoor zoekt Zevenbergen de komende maanden zo’n 50 inspirerende ondernemers, die samen een pool vormen, waarbij de ondersteuning bestaat uit mensen en geld. Het model doet denken aan dat van Eckart Wintzen, die na de verkoop van BSO/Origin in 1996, allerlei duurzame organisaties en doelen met geld en mankracht hielp. Zevenbergen knikt instemmend. ‘Al voor zijn dood, hadden wij daar dezelfde, concrete ideeën over. Ik voel nu dat ook zonder hem, dit mijn bestemming is voor de komende jaren.’ De legacy van Eckart voortzetten? Zo zou je het kunnen noemen, ja.’
Ontevreden
Dat deze missie ook voortkomt uit een sterk afgrijzen hoe de samenleving er nu uitziet, beaamt hij. ‘Ik zie veel wat me niet bevalt. Als ik kijk naar hoe het land bestuurd wordt, naar hoe directeuren met hun onderneming overgaan, naar medewerkers die blijven hangen in hun werk, terwijl ze ontevreden zijn: het is onbegrijpelijk. Als ik lees dat 50% van de mensen ongelukkig is in hun werk, dan moet daar toch de oorzaak liggen voor onze lage arbeidsproductiviteit. Zet als regering daar dan op in!’ Maar kritiek geven op de overheid, vindt hij weinig inspirerend. ‘Ik creëer liever mijn eigen kansen en mijn eigen tempo; dat vind ik leuker en positiever.’ Daarbij vormen creativiteit, sfeer en energie altijd de basis. ‘ Dat zijn de voorwaarden om te presteren. Als je dan ook nog een visie hebt en een leider die medewerkers motiveert, dan is succes bijna verzekerd.’
Crisis
Leiderschap, een thema waar boeken vol over geschreven zijn. Ook Zevenbergen waagt zich regelmatig aan dit onderwerp. ‘De theorie is helder: een leider moet transparant zijn, authentiek, charismatisch en visionair. Helaas bestaan zulke leiders in de praktijk nauwelijks. Persoonlijk kan ik genieten van iemand die zijn medewerkers stimuleert, motiveert en ze voorziet van een flink portie energie. Wat daar voor nodig is? Een boodschap waar mensen in geloven, waar mensen zich voor willen inzetten, waar ze een bijdrage voor kunnen leveren. ’ Nog één keer verwijst hij naar onze premier. ‘Ik hoor ‘m vanochtend dan praten over de ernst van de crisis, dat we de broekriem moeten aanhalen en dat het ergste nog moet komen. Aangenomen dat hij de waarheid spreekt, vind ik de manier waarop hij zijn boodschap verpakt, zo weinig stimulerend. Ik hoor uitsluitend dat het slechter en slechter gaat en dat mijn bijdrage daar geen enkele verandering in brengt. Ik mag vooral lijdzaam toezien. Moet ik voor dat soort leiders respect hebben? Nee. Maar hij is toch authentiek, hoor ik dan. Absoluut, bij Balkenende is het: “what you see, is what you get”. Maar what I get, is not what I need!’